MAITASUNAREN AUKERAK

Literaturan, beti egon izan dira amodiozko istorioak, maitasun hori gauzatzeko oztopoak bezala. Honen adibide ditugu historian zehar idatzi diren milaka eta milaka nobela:  No diga que fue un sueño, Las desventuras del joven Werther, Perdona si te llamo amor, Libro de amor,  El beso, Romeo y Julieta, La Celestina…

Honekin batera, aipatu beharrekoak dira hurrengo amodiozko film hauek: Romeo y Julita, Los puentes de Madison, Un paseo por la nubes, Oficial y caballero, El hombre que susurraba a los caballos, Tienes un e-mail, El diario de Noa, Tristán e Isolda, Un día inesperado, Titanic, Realmente amor, Diez cosas que odio de ti, Como si fuera cierto, Moulin Rouge, Pretty woman…

Gu, orain, Las desventuras del joven Werther nobelan eta El diario de Noa pelikulan oinarrituko gara:

Werther 1774an idatzi zen. Protagonista Wahlheim izeneko herri fiktizio baten bizi da. Bertan, Lotte izeneko neskatxa eder batez maitemintzen da, nahiz eta hasieratik jakin maitasun hori ezinezkoa dela, Adolfo izeneko ezkongaia baitu.

El diario de Noa, aldiz, 1940ko hamarkadan girotuta dago. Noa hiritik urrun dagoen herrixka baten bizi den mutil apal bat da; Ally, aldiz, oporretan bertara doan famili aberats bateko alaba. Uda elkarrekin pasatu ondoren, Ally-ren gurasoak bertatik urruntzea erabakitzen dute, Ally eta Noa-ren artean sortu den maitasuna apurtu nahirik.

Bi istorio hauek gauza asko dituzte amankomunean:

• Eskutitzak. Bai Werther-ek eta bai Noa-k beraien sentimenduak eskutitzen bitartez adierazten dituzte, nahiz eta lehenengoak lagun bati bidali eta bigarrenak Ally-ri.

• Bi gizonek dute norbait bere sentimenduei buruz hitz egin eta lasai geratzeko: Werther-ek Wilhem eta Noa-k bere betiko laguna, beranduago gudan hilko dena.

• Gizarteak ezarritako oztopoak. Werther-ek duen traba Lotte emakume ezkondua dela da, eta garaiko gizarteak ez zuen onartzen ezkondutako emakumeengana hurbiltzea. Noa-ren kasuan, gizartearen aurreiritziek bikoteari kalte egiten diote; hau da, Ally-ren gurasoek ez dute Noa onartzen bere maila ekonomikoa dela eta. Horregatik, herrixkatik alde egitea erabakitzen dute. Ikusten dugun bezala, kasu honetan balio moralen ondorioa den gurasoen jarrera da oztoporik handiena. Ally-ren gurasoek bere alabarentzat etorkizun oparo bat besterik ez dute nahi, senar on bat izatea, bizi maila on bat emateko gai izango dena.

• Bai Werther-ek eta bai Noa-k hausnarketarako toki bat dute. Werther-ek naturan aurkitzen du lasaitasuna, eta Noa-k ahatez beteriko laku baten.

• Zorakeria. Bi gizonek, sentitzen duten maitasuna dela eta, burua galtzen dute. Werther-en zoramenak hain dimentsio handia hartzen du non bere buruaz beste egiten bukatzen duen; eta Noa ere, bere etxea eraikitzen hasten denean, jendeak zorotzat hartzen du.

• Bi protagonistek beraien maitaleei olerkiak irakurtzen dizkie: Werther-ek Ossian-enak, eta Noa-k bere aitak txikitan irakurrarazten zizkionak bere totaldura zuzentzeko.

• Kasu bietan, neskak dira oztopo handienak jartzen dituztenak, beraiek baitira beste gizon batekin konprometituta daudenak.

• Bi gizonentzako, oroitzapenak oso garrantzitsuak dira, iraganean gertatutako gauzei atxikitzen dira. Werther-entzat, esaterako, Lotte ezagutu zuen eguneko arropak oso bereziak dira; eta Noa-k, Ally-rekin gau bat pasatu zueneko etxea (zein jausteko zorian dagoen) du beti gogoan.

• Werther-ek eta Noa-k oso argi ikusten dute Lotte eta Ally direla beraien bizitzako emakumeak, eta beraiengatik edozer egiteko gai dira. Hau oso argi ikusten da Werther-ek bere buruaz beste egiten duenean, ekintza hau berarentzat maitasunaren adierazle baita. Noak, bestalde, bere zahartzaroan dena alde batera uzten du Ally zaintzeko zaharren egoitza baten dagoenean.

• Ally-k eta Lotte-k, biek jotzen dute pianoa. Moduren batean, lasaitzeko erabiltzen zuten medio bat da.

Desberdintasunei dagokienez, hurrengoak aipatuko ditugu:

• Werther Erromantizismo garaiko ezaugarriekin bat dator. Lar sentibera da, oso dramatikoa. Bere sentimenduak bapigakatzen ditu. Noak, aldiz, iniziatiba gehiago du, nahi duena lortzeko borrokatzen du. Hau kontutan hartuz, Werther Erromantizismoan tipikoa zen heroi mota batekin identifikatzen dugu: heroi barnerakoiarekin. Hau egoeraren biktima bihurtzen da. Honekin kontrastatuz, Noa-k Lord Byron-en Don Juan-engan pentsarazten digu. Nahiz eta heroi mota honen ezaugarri guztiak ez bete, antzekotasun gehiago dituela esan dezakegu, gizarteak ezarritako trabak gainditzen saiatzen baita.

• Lotte eta Ally-ren izaera ere aipagarria da, oso desberdinak baitira. Biak dira adeitsuak, eta beraietaz espero dena egiten dute; baina Ally-k azkenean maitasuna beste gauza guztien gainetik jartzen du. Horrez gain, Ally ausartagoa da, Luke-ekin ezkontzekotan dagoenean, Noa-renganako sentitzen duen maitasuna adierazten du.

• Bi gizonen jarrera. Werther oso pesimista da, Noak berriz, bizitza beste era batera ikusten du. Honen adierazle dugu Noa-ren jarrera Ally-ren gaixotasuna dela eta. Nahiz eta medikuek gehiago ez saiatzeko esan, berak ez du itxaropena galtzen, eta mirarietan sinesten du.

• Amaiera.Werther-ek bere buruaz beste egiten duela aipatudugu. Honen arrazoia bizi duen egoerak irabazten duela da. Bi gizonetako bat soberan dago, eta arazo horri aurre egiteko erarik azkarrena eta errazena errenditzea da, ez baitu inolako esperantzarik. Noa, aldiz, nahi duena lortzeko edozer egiteko gai da, eta bere helburua lortu arte borrokatu egingo du. Honela bada,  nahiz eta Werther eta Lotte-rekin berdin gertatu ez, Noa eta Ally-ren erlazioak amaiera ona izango du.

Beraz, ikus dezakegu  bai denborak eta bai lekuak berdin diotela, maitasuna denon baitan dagoen zerbait da.  Egoerak askotan diruditenak baino antzekoagoak dira eta askotan desberdintasun bat markatuko duen gauza bakarra norberaren jarrera izango da, norberak maitasun horrengatik borrokatzeko duen gogoa.

Although authomatic machine translators have many advantages, they are not useful if we ant to translate into Spanish a text written in German, for example. The reason is that these two languages are very different: the grammar, the vocabulary, the sense of the sentences etc. have nothing to do with our way of writting. In this case, the MT would make a lot of mistakes, and some of them can be the following:

1. Grammatic errors: as we can see in the sentence La construcción de torre a Babel es una narración bíblica conocida del Testamento Viejo, there is a grammatical error. In Spanish, construcción de must be followed by a noun and its article. As we can see, this is just one of the thounsands of differences that must be between German and Spanish.
2. Nonsense sentences: each language has its own order of sentences, and these two languages have no similarities in this aspect, as we can see in Consideran el acontecimiento|evento de la confusión de idioma sin embargo la mayor parte no para histórico, sino para mític. The sentence is nor coherent neither logical. The elements are in a wrong place in the sentence, and it is clear that the machine has translated it literally.
3. Genre errors: Desde 1913 está ocupado por hallazgos arqueológicos que la historia se refiera a una torre histórica. This sentence refers to the Babel tower, which is feminine in Spanish. In German it is not, and the MT has translated it literally once again.
4. Lexic errors: La biblia habla de un pueblo del este que habla un idioma y se establece en el nivel|llanura en un país con nombre de Schin. In this case, the authomatic translator does not know which term to choose. Depending on the word, the sentence can completely lose its sense, so it is essential to use the correct term in order to build a correct sentence.
5. Spelling errors: Ahora teme que no les parece «nada más de forma inalcanzable» qué se pueden proponer también, o como se modificaría hoy quizá que el pueblo se podría hacer megalómano. Here, apart from the incorrect use of the verbs – in Spanish the verb temer is followed by subjunctive – the spelling is incorrect. We must make a difference between que/qué and como/cómo, since they have quite different meanings.

As a conclusion, we can mention that MTs may not be useful to translate texts written in a languages that are very different from ours. They may be used for little translations, but that is all.

Sources:

• Torre de Babel (Deutsch). (2008). Comprendum Translator. Retrieved: 14:36, April 23, from http://www.translendium.net:8080/home/

• Torre de Babel (Deutsch). (2008). In Wikipedia, The Free Encyclopedia. Retrieved: 13:51, April 21, from http://de.wikipedia.org/wiki/Turmbau_zu_Babel

• Torre de Babel (Español). (2008). Comprendum Translator. Retrieved: 13:57, April 21, from http://www.translendium.net:8080/home/url.do;jsessionid=CAA572C7E1E362D3E3D2

Authomatic translators have many advantages, but sometimes, theu may not be the best choice to make a grammatically syntactically correct translation. As an exaple of this can be mentioned the followings.

1. Agreement errors: If we translate a text from Wikipedia (Catalonian-Spanish), we can find errors like this: «La torre de Babel fue, según la Bíblia^[1], un gran proyecto de los hombres para construir una ciudad en vertical en Babel, la tierra de xinar que emprendieron a los hombres después del gran diluvio universal». The sentence is incorrect. It should be (…) «que emprendieron los hombres».
2. Spelling errors: in the sentence «Babel viene de la palabra Accadi Bb-ili (La puerta de Dios), donde|dónde Bb quiere decir puerta y il dios» we can see that the authomatic translator is not able to make a difference between donde and dónde. In plus, we must consider that this punctuation mistake can change completely the sense of the sentence.
3. Grammar errors: «Estos hombres eran pues, los descendientes de Noè y representaban la humanidad hablando de una única lengua» shows a very clear example of the differences between these two languages. In Spanish, hablando de refers to the topic someone has been talking about. If we ant to specify something, we do not put a preposition.
4. Vocabulary errors: «Como el corazón|coro de los hombres era desobediente y malvado, y en vez de adorar a Dios se preocupaban sólo por ellos mismos, Dios, con el fin de frustar este proyecto, multiplicó el número de (…)». In this case, there is a severe vocabulary mistake. In Spanish, the expression «frustrar un proyecto» does not exist. The tranbslator should consider other meanings of the word.
5. Punctuation errors: «multiplicó el número de lenguas porque así no se podrían comprender entre ellos y por lo tanto, no tener que detener la construcción de la ciudad». This sentence has a punctuation mistake. Adverbs like «por lo tanto» must be placed between two commas.

As we can see, an authomatic translator machine can be quite useful in some occasions, but we can not trust them if we want to have a completely correct and proper translation. We must not forget that each language has its characteristics, no matter how similar they are, as happens in the case of Spanish and Catalonian.

Sources:

• Torre de Babel (Catalá). (2008). In Wikipedia, The Free Encyclopedia. Retrieved: 13:51, April 21, from http://ca.wikipedia.org/wiki/Torre_de_Babel
• Torre de Babel (Español). (2008). Comprendum Translator. Retrieved: 13:57, April 21, from http://www.translendium.net:8080/home/url.do;jsessionid=CAA572C7E1E362D3E3D2952A2113BCC7
• Torre de Babel (Catalá). (2008). Comprendum Translator. Retrieved: 21:57, April 21, from  http://www.translendium.net:8080/home/